Από το 2005 κιόλας, η διασημότερη μηχανή αναζήτησης παγκοσμίως Google, παραχώρησε τη δυνατότητα στον οποιονδήποτε χρήστη της να προσωποποιεί το περιεχόμενο και τη δομή της κεντρικής της σελίδας με βάση τις δικές του προτιμήσεις (Google, 2005). Το ίδιο και ανάλογοι μεγάλοι διαδικτυακοί κόμβοι όπως η Yahoo.com. Ο χρήστης για παράδειγμα που ενδιαφέρεται περισσότερο για τις εξελίξεις στην παγκόσμια διπλωματία μπορεί να δημιουργήσει εύκολα ένα δικό του λογαριασμό στην ιστοσελίδα και να διαμορφώσει ο ίδιος την περιοχή εμφάνισης των καθημερινών παγκόσμιων πολιτικών νέων. Έτσι η ιεράρχηση της πληροφορίας γίνεται προσωπικό θέμα του καθενός. Και όλα αυτά σε ένα λιτό, μινιμαλιστικό και ξεκάθαρο εικαστικό περιβάλλον εργασίας. Εύκολα και γρήγορα ο επισκέπτης βλέπει αυτό που επιλέγει να δει, στην θέση που τον εξυπηρετεί να το δει. Εδώ πλέον ο επισκέπτης δεν γίνεται μόνο το επίκεντρο, αλλά και ο κύριος και καθοριστικός παράγοντας της διαδραστικής διαδικτυακής εμπειρίας. Η ιστοσελίδα μετατρέπεται σε όργανο εξυπηρέτησης των εξατομικευμένων αναγκών πληροφόρησης του επισκέπτη. Γιατί να εργαζόμαστε σε ένα μαζικό μοντέλο διάρθρωσης πληροφοριών τη στιγμή που το λογισμικό μπορεί να έλθει σε επικοινωνία με τον κάθε χρήστη χωριστά και να αναπτύξει μαζί του μια χρήσιμη και αποδοτική διαλεκτική σχέση; Από το 1976 έχει διατυπωθεί ευθαρσώς ότι η πληροφορική είναι η επιστήμη που στοχεύει να κάνει τον ηλεκτρονικό υπολογιστή έναν αποτελεσματικό υπηρέτη των κοινωνικών αναγκών (Newell A, Herbert A.S, 1976). Ο αποτελεσματικός αυτός υπηρέτης πρέπει πρώτα να αφουγκραστεί τις ανάγκες και τις ιδιαιτερότητες του εκάστοτε εντολέα του. Σε αυτό συμβάλλει καθοριστικά η συγκεκριμένη νοοτροπία της παροχής δυνατότητας στον χρήστη να επιλέγει ο ίδιος τι, πότε και πού ακριβώς θέλει να εμφανίζεται στο διαδικτυακό περιβάλλον εργασίας του.

Το επόμενο ελπιδοφόρο μήνυμα σχετικά με την προσπάθεια που γίνεται προς την κατεύθυνση μεγαλύτερης προσβασιμότητας και χρηστικότητας αφορά την εξέλιξη της Τεχνητής Νοημοσύνης. Οι μηχανές που κατέχουν το ανάλογο λογισμικό πλέον πλησιάζουν ολοένα και περισσότερο στον ανθρώπινο τρόπο σκέψης. Η Τεχνητή Νοημοσύνη, η προσπάθεια δηλαδή να προικίσουμε τις μηχανές με νόηση, με την πλήρη και κυριολεκτική σημασία (Haugeland, 1989), έχει συμβάλλει τα μέγιστα στο να επικοινωνήσουμε αποτελεσματικότερα με τις μέχρι πρότινος οντολογικά απομακρυσμένες και «ψυχρές» υπολογιστικές μηχανές. Έμπειρα συστήματα και προηγμένη ρομποτική τεχνολογία αλλάζουν ριζικά τα δεδομένα της παραδεδομένης πληροφορικής. Σταδιακά και δειλά αρχίζουμε πλέον να κάνουμε λόγο και περί Συναισθηματικής Νοημοσύνης στις μηχανές. Το γνωστό πείραμα του Alan Turing (Turing, 1950) και η υπόθεσή του ότι σε μερικές δεκαετίες οι μηχανές θα έχουν τη δυνατότητα να ομοιάζουν πολύ στη συμπεριφορά τους με ένα ανθρώπινο ον, γίνεται σταδιακά πράξη. Τα συναισθήματα δείχνουν ότι αποτελούν καταλύτη τόσο στην επιτυχή αμφίδρομη επικοινωνία, όσο και στις επαγγελματικές και άλλες δραστηριότητες. Μία ιστοσελίδα για παράδειγμα, με τη συνδρομή του κατάλληλου λογισμικού, θα μπορούσε να «καταλάβει» αν ένας επισκέπτης βρίσκεται σε σύγχυση ή εκνευρισμό κατά την πλοήγησή του, αφού για παράδειγμα θα επιδιδόταν σε πολλά άσκοπα και διαδοχικά κλικς. Αυτή η κατανόηση εκ μέρους της μηχανής θα μπορούσε να οδηγήσει στις ανάλογες εκδηλώσεις για να βελτιώσει την αλληλεπίδρασή της με τον επισκέπτη. Τα ραγδαίως αναπτυσσόμενα έμπειρα συστήματα (Βλαχαβάς, Κεφαλάς, Βασιλειάδης, Ρεφανίδης, Κόκκορας, Σακελλαρίου, 2002). εισέρχονται σε μια διαδικασία μάθησης και εξελίσσουν τις ικανότητές τους βάσει των ερεθισμάτων που δέχονται. Η εποχή κατά την οποία οι αντιδράσεις και λειτουργίες μιας μηχανής ήταν αυστηρώς προδιαγεγραμμένες φαίνεται να υπερσκελίζεται από τις επιστημονικές εξελίξεις των τελευταίων ετών. Οι λειτουργίες αυτές πλέον έχουν τη δυνατότητα να προσαρμόζονται και να εξατομικεύονται με βάση τις επιθυμίες, προσδοκίες και επιδιώξεις του κάθε χρήστη. Ο όρος της προσβασιμότητας κατά συνέπεια δεν θα περιορίζεται πλέον στο κατά πόσον όλοι έχουν τη δυνατότητα να επικοινωνήσουν επιτυχώς με ένα δεδομένο συστημικό μοντέλο, αλλά θα επεκτείνεται στο αν και κατά πόσον το συγκεκριμένο μοντέλο προσαρμόζεται εύκολα στην ιδιοσυγκρασία του εκάστοτε χρήστη του. Η προσβασιμότητα θα σταματήσει να εννοείται με το μονόδρομο παθητικό σχήμα χρήστη – μηχανής. Θα επιδιώκει να αναπτύξει στις μηχανές εκείνες τις δεξιότητες οι οποίες θα είναι κατάλληλες στο να διαμορφώσουν το κατάλληλο διαλεκτικό κλίμα στο κάθε ένα περιβάλλον εργασίας ξεχωριστά και εξατομικευμένα.

Πολλά συνέδρια επί συνεδρίων και πολλές συστάσεις οργανισμών και επιτροπών, είτε από δημόσιους είτε από ιδιωτικούς φορείς παρατηρούνται στην παγκόσμια κοινότητα σχετικά με την εφαρμογή των κανόνων προσβασιμότητας τόσο στον ηλεκτρονικό, όσο και το φυσικό κόσμο. Το ερώτημα που εύλογα μπορεί να διατυπωθεί είναι το γιατί έχουμε καταλήξει να αγωνιζόμαστε για την προσβασιμότητα τη στιγμή που αυτή έπρεπε να ήταν αυτονόητη. Πριν από αρκετές δεκαετίες, όταν το πρόβλημα των διακρίσεων και του ρατσισμού ήταν ακόμα εντονότερο, ο Noam Chomsky είχε ευθαρσώς διατυπώσει ότι μόνο ένας υποκριτής μπορεί και διακηρύσσει την παύση της βίας στους Βιετναμέζους ή τους μαύρους των Η.Π.Α. τη στιγμή που ίδιος ζει και αναπτύσσεται στην κοινωνία που καλλιεργεί αυτό το καθεστώς βίας και διακρίσεων (Chomsky, 1968). Εύκολα μπορεί κάποιος να διατυπώσει και να υποστηρίξει ιδεολογικά το δικαίωμα πρόσβασης όλων στον χώρο ή την πληροφορία που επιθυμούν. Το δύσκολο είναι να αναγνωρίσει ότι και ο ίδιος αποτελεί μέρος του προβλήματος καθώς σε μικρό ή μεγάλο βαθμό έχει συντελέσει στη διαμόρφωση ενός κλίματος αδιαφορίας και διακρίσεων. Το δύσκολο έργο που πρέπει να αναλάβουν τα Πανεπιστήμια και οι Επαγγελματίες είναι να αποκαταστήσουν την ακεραιότητα του πολιτισμού και του στοχασμού πάνω σε φλέγοντα ζητήματα των οποίων η εξέταση είτε αποσιωπάται, είτε αναβάλλεται.

---

- Βλαχάβας Ι., Κεφαλάς Π., Βασιλειάδης Ν., Ρεφανίδης Ι., Κόκκορας Φ., Σακελλαρίου Η. (2002) "Τεχνητή Νοημοσύνη", Εκδόσεις Γαρταγάνη, Θεσσαλονίκη
- Chomsky N, (1968) “Philosophers and Public Philosophy”, Ethics, Vol.79, Issue 1, Oct 1968, 1-9, University of Chicago Press, repr: JSTOR (2002), USA
- Google (2005) Personalized Home: http://www.google.com/ig?hl=en
- Newell A, Herbert A.S, (1976) "Computer Science as Empirical Inquiry: Symbols and Search" Mind Design II, Revised and enlarged edition ed. by Haugeland, J (1997), Bradford Book, The MIT Press, USA
- Turing, A.M. (1950) "Computing machinery and intelligence" repr.: Mind Design II, Revised and enlarged edition ed. by Haugeland, J (1997), Bradford Book, The MIT Press, USA