Σε μια προσπάθεια επίδειξης ευαισθησίας απέναντι στα προβλήματα πρόσβασης που αντιμετωπίζουν τα άτομα με αναπηρίες αρκετοί προέβησαν και ακόμη προβαίνουν στο σχεδιασμό ειδικής έκδοσης λογισμικού ή ιστοσελίδας που απευθύνεται για παράδειγμα σε όσους έχουν προβλήματα οράσεως. Το ανάλογο συμβαίνει για παράδειγμα και στην συντριπτική πλειοψηφία των δημοσίων κτηρίων ή εμπορικών καταστημάτων. Καταρχάς στο συγκεκριμένο σημείο πρέπει να αναρωτηθούμε αν κάτι τέτοιο είναι πραγματικά απαραίτητο. Η επιστημονική αλλά και η καθημερινή πρακτική έχει αποδείξει ότι κάτι τέτοιο δεν είναι απαραίτητο. Τα τελευταία χρόνια μάλιστα όλοι γινόμαστε μάρτυρες της ανάπτυξης των νέων εμπορικών κέντρων όπου τα σκαλοπάτια καταργούνται και τη θέση τους παίρνουν διάδρομοι, συμβατικοί και κυλιόμενοι, για τη μετάβαση από έναν όροφο σε έναν άλλο, ή ακόμα και στην κεντρική είσοδο του κτηρίου. Αυτό δεν έχει σχεδιαστεί αποκλειστικά για τα άτομα με κινητικές δυσκολίες, αλλά για να προάγει την ευκολία της μετακίνησης σε όλους τους ανθρώπους. Εδώ αρχίζουμε πλέον και αντιμετωπίζουμε με τη δέουσα σοβαρότητα την υλοποίηση της θεωρίας για κοινά και προνοητικά σχεδιαστικά πρότυπα. Τώρα πλέον αρχίζουμε να συνειδητοποιούμε ότι τελικώς τα σκαλοπάτια στην ουσία μας ήταν άχρηστα! Το ανάλογο συμβαίνει και στο λογισμικό και το διαδίκτυο.

Δεν υπάρχει ουσιαστικός λόγος για τον οποίο πρέπει να αναπτυχθεί ειδική έκδοση περιβάλλοντος εργασίας που θα αφορά για παράδειγμα τα άτομα που αντιμετωπίζουν δυσκολίες οράσεως. Το περιβάλλον εργασίας, όπως είδαμε προηγουμένως, μπορεί κάλλιστα, όταν ανταποκρίνεται σε συγκεκριμένες προδιαγραφές και στη δέουσα νοοτροπία, να είναι κοινό και προσβάσιμο για όλα τα πρόσωπα μιας κοινωνίας. Όλα αυτά είναι απαραίτητα για να καταργηθούν πλέον οι διαχωριστικές γραμμές που οριοθετούν από τη μία πλευρά την «ομάδα των αρτιμελών» και από την άλλη «την ομάδα των αναπήρων». Αυτοί οι διαχωρισμοί είναι η βασική πηγή ενός ανελέητου κοινωνικού ρατσισμού. Μόλις πρόσφατα μάλιστα στην παγκόσμια επιστημονική ορολογία έχει εισέλθει ο όρος «Αναπηρισμός» (“Disablism”) ως η «διαχωριστική, καταχρηστική, καταπιεστική συμπεριφορά που αναδύεται από την πεποίθηση ότι τα πρόσωπα με αναπηρίες είναι κατώτερα από τους άλλους» (Gillinson, Miller, Parker, 2004). Τα πρόσωπα με αναπηρίες λοιπόν δεν είναι κατώτερα από τους άλλους και γι αυτό ακριβώς το λόγο δεν πρέπει να τυγχάνουν διαχωριστικών αντιμετωπίσεων.

Για να γίνει πιο κατανοητή η ψυχολογική επίπτωση που έχει σε ένα πρόσωπο με αναπηρίες η αντιμετώπισή του ως πολίτη δύο ταχυτήτων, θα αναφέρουμε σχηματικά ότι η ουσιαστική επιλογή αυτών των ανθρώπων έγκειται στις περιπτώσεις όπου δεν έχουν να επιλέξουν ανάμεσα σε τίποτα (Wareing, Newell 2002). Η επιλογή έχει ταυτιστεί με την έννοια της κοινωνικής ελευθερίας, ισότητας και δικαιοσύνης. Πραγματική ελευθερία λοιπόν δεν είναι να φτιάξουμε δίπλα από τις σκάλες έναν κυλιόμενο διάδρομο ώστε να δημιουργήσουμε μια επιπλέον επιλογή για τα πρόσωπα με αναπηρίες. Ελευθερία, ισότητα και δικαιοσύνη είναι να φτιάξουμε έναν προσβάσιμο και χρήσιμο για όλους τρόπο μετακίνησης. Να αντικαταστήσουμε δηλαδή την «διπλή έκδοση» με έναν κοινό, προσβάσιμο σε όλους σχεδιασμό. Η λύση και η πρόταση στους σχεδιαστές λογισμικού και ιστοσελίδων λοιπόν δεν είναι να αναπτύξουν μια έκδοση αρτιμελών και μια έκδοση αναπήρων. Το αντίθετο. Πρέπει να ακολουθήσουν τους κανόνες του ανθρωποκεντρικού σχεδιασμού και της εικαστικής καθαρότητας και απλότητας ώστε το ίδιο πράγμα να είναι επιτυχώς προσβάσιμο για όλους. Πώς είναι δυνατόν να ισχυριζόμαστε ότι η αναπηρία δεν πρέπει να στέκεται ως πηγή διακρίσεων τη στιγμή κατά την οποία εμπράκτως διαχωρίζουμε οι ίδιοι στην καθημερινότητά μας έναν κόσμο αρτιμελών και έναν κόσμο αναπήρων; Οι κόσμοι αυτοί μπορεί να είναι παράλληλοι και κοντά μεταξύ τους. Ο γεωμετρικός ορισμός της παραλληλίας ωστόσο είναι ότι όσο και αν αυτοί κόσμοι εξελιχθούν, όσο και αν φαινομενικώς προοδεύσουν, ποτέ δεν θα βρεθεί σημείο τομής μεταξύ τους.

Η βασική αιτία του φαινομένου του Αναπηρισμού εξαρτάται από πολλούς παράγοντες. Δεν είναι δυνατόν να αναζητούνται μονομερώς οι υπεύθυνοι να τη διαμόρφωση μιας κοινωνίας δύο ταχυτήτων. Στην περίπτωση του διαδικτύου οι υπεύθυνοι θα μπορούσαν να συνοψιστούν (Paciello, 2000): Στους τεχνικούς υπεύθυνους και τους μηχανικούς πληροφορικής οι οποίοι απέτυχαν να αναγνωρίσουν την ανάγκη της προσβασιμότητας στα αρχικά στάδια ανάπτυξης του διαδικτύου. Στους σχεδιαστές των περιβαλλόντων εργασίας και τους υπευθύνους περιεχομένου, οι οποίοι δεν αφιέρωσαν τον απαραίτητο χρόνο ώστε να εξοικειωθούν με τα πρότυπα και της προϋποθέσεις της προσβασιμότητας. Στους οργανισμούς οι οποίοι δεν ενθάρρυναν ούτε εφάρμοσαν τις αρχές χρηστικότητας. Στους δημόσιους φορείς που είναι υπεύθυνοι για θέματα αναπηρίας και προσβασιμότητας οι οποίοι δεν διατηρούν καλές σχέσεις με τις αναδυόμενες μορφές τεχνολογίας. Στον τομέα παραγωγής λογισμικού και προϊόντων τεχνολογίας (βιομηχανία, ιδιώτες, επαγγελματίες του είδους) που επικεντρώνονται στην άμεση και εύκολη κερδοφορία. Όλοι έχουμε μερίδιο ευθύνης. Το κεντρικό σκεπτικό που θα ωθήσει σε μια προσβάσιμη μορφή κοινωνίας της πληροφορίας είναι ότι αφού χάσαμε την ευκαιρία να δημιουργήσουμε έναν προσβάσιμο φυσικό κόσμο, ας μην χάσουμε την ευκαιρία να δημιουργήσουμε έναν προσβάσιμο και χρηστικό ηλεκτρονικό κόσμο για όλους, όσο ο χρόνος και οι περιστάσεις μας το επιτρέπουν.

- Gillinson S, Miller P, Parker S, (2004) "Disablism: How to Tackle the Last Prejudice", Demos, London, UK

- Paciello M, (2000) "Web Accessibility for People with Disabilities", CMP Books, NY, USA

- Wareing D, Newell C, (2002) "Responsible Choice: the choice between no choice", Routledge, part of the Taylor & Francis Group, Vol. 17, No 4 / June 01, 2002, UK